W okolicy Matłaku archeolodzy odnaleźli ślady osadnictwa z ok. siedmiu tys. lat. p.n.e. Są to najstarsze znane ślady egzystencji człowieka na Suwalszczyźnie. W czasie badań archeologicznych przeprowadzonych nad jeziorem Gatne w latach 1965-1967 odkryto siedem jam od 50 cm do 2 m średnicy i od kilkudziesięciu centymetrów do jednego metra głębokości. Zawierały one ceramikę kultury grzebykowej i najprawdopodobniej kultury sznurowej. Ponadto znajdowały się tam liczne przedmioty kamienne oraz bardzo drobne fragmenty na ogół przepalonych kości, nadpalone kamienie i skupienia węgli drzewnych.
Fot. Matłak z lotu ptaka pomiędzy jeziorami: Gaczne i Garbaś, 2015 rok
Miejscowa legenda mówi, że przed wiekami ktoś założył karczmę, przy której powstała wieś Matłak. Pierwsi osadnicy przybyli tu najprawdopodobniej z okolic Radziłowa, gdzie przepływa rzeka Matlak. Przy Rospudzie w Matłaku znajduje się wzniesienie nazywane Bochenek. W myśl tradycji miał tam się znajdować młyn z pięknym modrzewiowym dworkiem ( siedziba Matlaka). Co ciekawsze, istniał tez tam drewniany wiatrak. To właśnie w pobliżu tego miejsca miano zmienić bieg Rospudy. Dzięki wykopaniu na przełomie XVII i XVIII wieku nowego kanału pomiędzy jeziorami Gatne i Garbaś oraz tzw. przekopu między Garbasiem a Głębokim, Rospuda i Zuśnianka zostały skierowane bezpośrednio na Bakałarzewo. Wcześniej ich wody płynęły bezpośrednio z Filipowa przez Skazdub i Malinówkę do Kotowiny. Dzięki tej zmianie zwiększył swoje obroty młyn bakałarzewski. Według lokalnej tradycji było to konsekwencją kłótni młynarzy z Bakałarzewa i Skazduba.
Pierwotna wieś Matłak była położona wyżej, aniżeli obecna część rolnicza tej miejscowości. Lokalizuje się ją w miejscu dzisiejszego oseidla turystycznego, usytuowanego bliżej Bakałarzewa. Matłak został oznaczony, jako wieś "ulicówka", na mapie Józefa Naronowicza-Narońskiego z lat 1661-1671.
Fot. Matłak z lotu ptaka w 2015 roku. W centralnej części widać gospodarstwo agroturystyczne Państwa Wasilewskich (sołtys) oraz zagospodarowane gminne nabrzeże z pomostem.
Najstarsze dane o zaludnieniu Matłaku pochodzą z 1789 roku. Mieszkało tu wówczas 26 osób. Miały one do dyspozycji pięć dymów. Na początku lat 40. XIX wieku w Matłaku, należącym do Stefana Horaczki, było sześć domów włościańskich i jeden dworski. Ok. 1856 roku miejscowość stanowiła własność Edwarda Schejmana ( Szejmana), natomiast administracyjnie wchodziła w skład gminy Garbaś (z siedziba w Bakałarzewie). Szymon Sofiński był sołtysem Matłaku w 1865 roku. Miał on m.in. dbać o sprawną zbiórkę pieniędzy na budowę szkoły w Kamionce.
Działania okresu I wojny światowej nie ominęły tej wsi, w wyniku czego w 1921 roku naliczono tylko 18 domów oraz 122 mieszkańców. W 1922 roku wymieniono dwa Matłaki (wieś i osadę). Sołtysem był Aleksander Przemielewski. Z racji nadgranicznego położenia Matłak posiadał posterunek straży celnej, mieszczący się w domu Piotra Sofińskiego.
Miejscowość szczyciła się posiadaniem własnego oddziału "Strzelczyka", który w 1936 roku zrzeszał sześciu członków. Istniało też prężnie działające koło Stronnictwa Ludowego, liczące w połowie lat 30. XX stulecia 19 członków.
II wojna światowa była chyba najtrudniejszym okresem w dziejach tej wsi. Zniszczeniu uległy wszystkie zabudowania. Na ponad 20 gospodarstw znajdujących się tu przed I września 1939 roku, nie ocalało ani jedno. Okupanci spalili wszystkie zabudowania mieszkalne i gospodarcze oraz zrabowali zwierzęta hodowlane. Po wojnie, 7 XII 1945 r., były tu tylko cztery domy i 29 mieszkańców. Obszar gruntów wynosił 130,5 ha. Wieś administracyjnie należała do gminy Wólka ( Bakałarzewo). zniszczenia wojenne spowodowały migrację części mieszkańców, głownie do Plewek.
W 1963-1964 roku przeprowadzono meliorację terenów przy Matłaku. Pogłębiono też Rospudę między Jeziorami Długim a Garbasiem, w wynku czego poziom wody w Gatnem opadł o metr.
Fot. Turystyczna część Matłaku w 2015 roku (widok z lotu ptaka)
Przełom XX i XXI wieku to czas dynamicznego rozwoju Matłaku. Powstały tu dwa osiedla turystyczno – mieszkalne, gdzie osiedliło się wiele osób z całej Polski. Miejscowość zmienia swój charakter z rolniczej na wypoczynkową. Co raz więcej osób osiedla się tu na stałe. W 2011 roku powstało lokalne Stowarzyszenie Miłośników Miejscowości Matłak. Jego siedziba jest miasto Suwałki, a głównym terenem działania – gmina Bakałarzewo.
Na początku pierwszej dekady XXI wieku wyasfaltowano część drogi powiatowej między Bakałarzewem a Matłakiem. Dokończono ją w 2011 roku. Znajdują się tutaj gospodarstwa agroturystyczne państwa: Wasilewskich i Dobajów. Można tam przenocować oraz skorzystać z prywatnego i gminnego nadbrzeża nad jeziorem Garbaś. W 2012 roku UG Bakałarzewo zrealizował inwestycję polegającą do doprowadzeniu do zabudowań sieci wodno-kanalizacyjnej. Latem 2013 członkowie Stowarzyszenia Miłośników Miejscowości Matłak zakupili i społecznie zamontowali siedem tablic z nieformalnymi nazwami uliczek oraz dużej tablicy z planem miejscowości. Uporządkowali także teren nad jeziorem i parking.
Powojenni sołtysi Matłaku to: Władysław Ciszewski, Stanisław Wasilewski, Jacek Ciszewski, Jan Wasilewski
Źródło: Tomasz Naruszewicz Miejscowości ziemi bakałarzewskiej, Bakałarzewo 2014.
Zagospodarowane miejsce nad jeziorem Garbaś w Matłaku w 2014 roku. Inwestycja wykonana wspólnie przez Stowarzyszenie Miłośników Miejscowości Matłak i UG Bakałarzewo.
Obecnie w miejscowości Matłak zameldowane są 43 osoby ( stan na 02.07.2015r.). W tym 23 kobiety i 20 mężczyzn. Funkcję sołtysa wsi sprawuje Jan Wasilewski.
7 maja 2015 roku w Bakałarzewie i Matłaku ustawiono pomosty i ubikacje toi-toi.
27 czerwca 2015 roku odbyło się zebranie Członków Stowarzyszenia Miłośników Miejscowości Matłak. Obrady miały miejsce przy uliczce Orła w Matłaku. W spotkaniu uczestniczyli także wójt Tomasz Naruszewicz i sekretarz gminy Ewa Czarnecka-Drobiszewska. Poruszano tam kwestie współpracy stowarzyszenia z Gminą Bakałarzewo. Omawiano źródła finansowania planowanych projektów, kwestię odbierania odpadów. Zgłoszono także potrzebę zwiększenia liczby patroli policyjnych w Matłaku.
Kolejne żwirowanie dróg przeprowadzono tu 28 września 2015 roku. Przywieziono też żwir na zagospodarowane miejsce odpoczynku nad jeziorem Garbaś.
Sekretarz-skarbnik Stowarzyszenia Miłośników Miejscowości Matłak - Pan Wiesław Półkośnik przekazał nieodpłatnie dobrej jakości części składowe wyposażenia mieszkania: zlewozmywak z kranem, zlew do łazienki z zabudową, sedes, stolik i dwa fotele. Przedmioty te zostały wykorzystane do urządzenia mieszkania socjalnego dla najbiedniejszych (15 stycznia 2016 roku).
Lustro uliczne ustawiono w tej wsi 10 maja 2016 roku (na końcu miejscowości, w kierunku Filipowa). Ma ono pomóc wyjeżdżającym z uliczki wiejskiej.
Pomost pływający ustawiono na jeziorze Garbaś w Matłaku 13 maja 2016. Jest on ogólnodostępny. Tym samym sezon turystyczny został rozpoczęty.
Dnia 7 lipca 2016 roku droga w Matłaku nr 158/1 została geodezyjnie wytyczona. Prace zlecił Sołtys Matłaku - Pan Jan Wasilewski.
Poszerzona i wyżwirowana została droga łącząca Matłak ze Starym Skazdubem i Zusnem (2016). Prace nadzorował Sołtys Matłaku - Pan Jan Wasilewski.
Eryk Dobaj z Matłaku 28 kwietnia 2016 roku został zwycięzcą tegorocznych bizneSÓWEK, co otwiera mu karierę ekonomiczną. W związku z wygraną otrzymał nagrodę 1600 zł z rąk prezydenta Suwałk - Czesława Renkiewicza.
Na zagospodarowanym nabrzeżu w Matłaku 5 czerwca 2017 roku ustawiono pływający pomost.
Kolejne żwirowanie dróg gminnych w Matłaku miało miejsce 4 lipca 2018 roku. Prace nadzorował Pan Sołtys Jan Wasilewski, za co serdecznie dziękujemy.
Dzięki dofiansnowaniu rewitalizację przeszło nabrzeże jeziora Garbaś. 21 września 2018 roku Gmina Bakałarzewo zrealizowała operację pn.,,Rozwój ogólnodostępnej infrastruktury turystycznej na potrzeby pielęgnowania polskości, ekologii i lokalnego środowiska kulturowego” w ramach „Programu odnowy wsi województwa podlaskiego” na rok 2018. Na realizację tego projektu uzyskano z Zarządu Województwa Podlaskiego dotację w kwocie 50 % poniesionych kosztów. Wartość zrealizowanej operacji wynosi 13 600,00 zł.
Dnia 2 listopada 2019 roku w związku z dużymi ubytkami powstałymi wzdłuż drogi asfaltowej w Matłaku Zarząd Dróg Powiatowych przeprowadził usypywanie tamtejszych poboczy. Inwestycja została dofinansowana przez Gminę Bakałarzewo. Serdecznie dziękujemy Władzom Powiatu Suwalskiego za te działania.
W 2020 roku zakończono prace nad budową dwóch drewnianych wiat, ustawionych nad ławkami i stołami przy jeziorze Garbaś w Matłaku. Potrzebę wykonania tej inwestycji zgłosili sami Mieszkańcy wsi i została zrealizowana w ramach funduszu sołeckiego. Dzięki temu państwo polskie dofinansuje to zadanie około 30% dotacją. Pracami kierował Pan Sołtys Jan Wasilewski, któremu za to serdecznie dziękujemy. Budowa wiat nad jeziorem w Matłaku to kolejny element rozbudowy ogólnodostępnej infrastruktury turystycznej gminy Bakałarzewo.
W ramach funduszu sołeckiego w 2020 roku przeprowadzono żwirowanie dróg.
W 2020 roku dzięki środkom z funduszu sołeckiego na działce gminnej nad jeziorem Garbaś w Matłaku powstały: zadaszony stół z ławkami oraz dwie przebieralnie. Nad sprawnym przebiegiem inwestycji czuwał Pan Sołtys Jan Wasilewski, któremu za to serdecznie dziękujemy.
Rok ten przyniósł też ustawienie w Matłaku kolejnych lamp solarnych. Co ważne, zajęli się tym sami Mieszkańcy - Członkowie Stowarzyszenia Miłośników Miejscowości Matłak. Sami zgromadzili też na ten cel odpowiednie fundusze. Duże słowa uznania dla tej wzorcowej postawy obywatelskiej.
Corocznie, 1 maja, przez Matłak biegną setki zawodników, uczestniczących w Półmaratonach Doliną Rospudy oraz Biegach Bakałarza (co dwa lata).
Na prośbę mieszkańców i przedstawicieli stowarzyszenia Miłośników Miejscowości Matłak zostały wymienione zniszczone deski w pomoście w Matłaku oraz zamontowaną drabinkę wejściową. Pomost i ławki zostały pomalowane. Renowację przeszła również pobliska wiata. W 2023 roku prace przeprowadził Kierowca autobusu gminnego.
